Historia

Początek, czyli lata do XX w.

Drewniana tama w SzwaderkachPierwsza informacja o Szwaderkach pochodzi z roku 1564. Ludność miejscowa żyła z pracy w lesie i połowu ryb w jeziorach.

Pod koniec XIX w. został zmieniony bieg rzeki Marózki, która wcześniej wypływała z jez. Maróz w dwóch kierunkach: jedna nitka odchodziła w kierunku jeziora Wysokiego, druga nitka omijała wieś Szwaderki i wypływała z jeziora w okolicach dzisiejszego pola namiotowego. Te dwa odpływy zostały zlikwidowane, a rzeka została skierowana w prostym odcinku około 1km bezpośrednio do wioski Szwaderki i dalej do jeziora Pawlik. Została wybudowana drewniana tama, a piętrzenie wody wykorzystano do zasilania wylęgarni, produkcji prądu, napędu młyna i do przetrzymywania żywych ryb w magazynie podchowalni wybudowanym przed piętrzeniem na jeziorze Maróz.

Piętrzenie to istnieje do dziś i jest wykorzystywane do zasilania w wodę stawów ziemnych karpiowych, stawów pstrągowych, węgorni, magazynu przechowalni na jeziorze Maróz i wylęgarni oraz łowiska wędkarskiego.

1903–1913r.

Główny budynek Szwaderek z 1903 r.Główny budynek Gospodarstwa powstał w 1903 roku, co jest wyryte na kamieniu węgielnym w fundamencie. Budynek wybudowała rodzina Sadowskich, w tym pastor ewangelicki z Kurek –  Julius Sadowski, który jest pochowany przy kościele w Mańkach.

W latach 1913–1930 powstały pozostałe budynki gospodarstwa: młyn, rybaczówki w terenie, lodownie, impregniarnia i suszarnia sieci.

 

1913–1945r.

Pociąg z rybami ze SzwaderekNa początku XX wieku Gospodarstwo prowadził Paul Schwesig (ur. 1890). Majątek odziedziczył po ojcu. Dzierżawił okoliczne jeziora. Był członkiem zarządu wschodniopruskiej spółdzielni rybackiej, która wysyłała ryby do Europy Zachodniej w stanie żywym i przetworzonym. W tym celu spółdzielnia zakupiła dwa specjalne wagony kolejowe z basenami i instalacją do napowietrzania. Ze stacji w Olsztynku transportowano żywe ryby do Królewca i Berlina.

Dzięki niebywałym zdolnościom do interesów stał się jednym z najbogatszych osób w powiecie ostródzkim. Ze zwykłego rybaka stał się przedsiębiorcą. Otrzymany od ojca niewielki majątek przekształcił w pokaźną fortunę. Po kilkunastu latach działalności stał się właścicielem dwóch majątków ziemskich, młyna, tartaku, piekarni, kilkunastu sklepów w różnych miastach, elektrowni i wylęgarni w Szwaderkach. Był dzierżawcą kilkunastu jezior w okolicach Szwaderek, w tym jeziora Maróz i Plusznego. Strategia w obszarze gospodarki rybackiej była nakierowana na wprowadzanie ryb szlachetnych tj. węgorza, siei, sielawy, sandacza, szczupaka, lina.

W 1939 w Szwaderkach mieszkało 168 osób. Była szkoła, poczta, karczma, sklep, młyn, tartak i wylęgarnia ryb. Obok Szwaderek w miejscowości Mendryny znajdowała się cegielnia, w której produkowano cegły i dachówki wykorzystane m. in. do budowy kościoła w Orzechowie oraz młyna w Szwaderkach.

Paul Schwesig opuścił Szwaderki wraz z całą rodziną w styczniu 1945r. i osiedlił się w Kolonii, gdzie zmarł w 1963r. Istnieje legenda, że w tym dniu kiedy zmarł Paul Schwesieg pękła drewniana tama w Szwaderkach i cała woda z jeziora Maróz spłynęła do rzeki Marózki powodując lokalną powódź. W tym roku (1963) przy pomocy wojska została odbudowana już betonowa tama.

Szwaderki w styczniu 1945 w trakcie przejścia frontu nie zostały zniszczone (w przeciwieństwie np. do Olsztynka).

Czasy po 1945r.

Połów ryb w SzwaderkachOd roku 1945 Gospodarstwo Rybackie Szwaderki było przedsiębiorstwem państwowym. W tych czasach w Szwaderkach powstała także spółdzielnia rybacka pod nazwą „Rybak Mazurski”. Członkami spółdzielni byli rdzenni mieszkańcy - Mazurzy i rybacy pochodzący z wschodnich terenów II Rzeczypospolitej. W roku 1950 wszystkie okoliczne jeziora przejęło Gospodarstwo Rybackie Szwaderki. Pierwszym dyrektorem był Zygmunt Płaczkowski. Stawy ziemne, w których dzisiaj produkujemy materiał zarybieniowy szlachetnych gatunków na potrzeby jezior (sielawa, sieja, sandacz, lin, karaś), powstały w latach 50. XX w. za jego kadencji. Dyrektor Płaczkowski pracował do września 1963 roku.

SmołkochodOd września 1963 roku dyrektorem był Stanisław Smołka. Dyrektor Smołka wyremontował wszystkie rybaczówki w terenie oraz wprowadził nowe maszyny i urządzenia do mechanicznego połowu ryb w tym m.in. samobieżny pojazd do wyciągania i transportu niewodu na lodzie tzw. „smołkochod”. Za jego kadencji, w latach 70 XX w. powstały stawy betonowe do hodowli pstrąga. Dyrektor Smołka pracował do czerwca 1981r. Głównym ichtiologiem od maja 1951r. do grudnia 81 roku był Edward Jarzynowski, który rozbudował bazę do podchowu narybków siei i sielawy oraz rozpoczął hodowlę pstrąga w Szwaderkach. Za jego czasów gospodarka na jeziorach była w największym rozkwicie, za co Gospodarstwo zostało wielokrotnie nagrodzone w konkursach ogólnopolskich.

W latach 1981–2005 dyrektorem był Lech Kotowicz. W tym czasie powstało m.in. nowe biuro, wylęgarnia, montownia sieci. W latach 80. XX w. powstał ośrodek pstrągowy Kurki, a potem została wybudowana smażalnia i przetwórnia. W roku 1994 w wyniku restrukturyzacji, przedsiębiorstwo państwowe zostało zlikwidowane i zawiązała się spółka prawa handlowego Gospodarstwo Rybackie Szwaderki Sp. z o.o. Zarówno kadra jak i pracownicy rekrutowali się z wcześniej istniejącego przedsiębiorstwa państwowego.

Widok lotniczy na Szwaderki w rozbudowieOd czerwca 2005 do dziś prezesem jest Mirosław Tymoszczuk, który wcześniej od roku 1981r. był ichtiologiem. Obecny prezes jako ichtiolog stworzył bazę sadzową do podchowu siei i sielawy z wykorzystaniem sztucznego światła do wabienia planktonu oraz zmodernizował bazę produkcyjną przy wykorzystaniu środków finansowych z Europejskiego Funduszu Rybackiego.


 

Źródła:

  1. Kreisbuch Osterode Ostpreussen
  2. Materiały fotograficzne i pisane - kolekcja prywatna Zygfryda Schewsiega (ur. w Szwaderkach 1935r.)
  3. Olsztynek, Bogumił Kuźniewski - 2007
  4. Relacje ludności miejscowej w tym Ireny Jarzynowskiej, żony ichtiologa Edwarda Jarzynowskiego